Định Nghĩa từ Kinh Điển
Trong Tương Ưng Bộ Kinh (Saṃyutta Nikāya), đức Phật dạy:
“Này các Tỳ kheo, vị A-na-hàm đã đoạn trừ năm hạ phần kiết sử. Vị ấy sẽ hóa sinh vào cõi tịnh cư và từ đó chứng đắc Niết-bàn, không còn trở lại thế gian này.”
Ý Nghĩa
A-na-hàm (Anāgāmi) có nghĩa là “Bất lai” - không còn trở lại cõi dục. Đây là quả vị thứ ba trong bốn thánh quả, đánh dấu sự tiến bộ cao trên con đường giải thoát.
Đặc Điểm
1. Đoạn Trừ
- Dục ái
- Sân hận
- Hoàn toàn các kiết sử đầu
2. Thành Tựu
- Đoạn trừ năm hạ phần kiết sử
- Không còn tái sinh cõi dục
- Sinh vào cõi tịnh cư
3. Trí Tuệ
- Thấy rõ vô thường
- Hiểu sâu về khổ đau
- Trí tuệ viên mãn
Phương Pháp Tu Tập
1. Chuẩn Bị
- Đã chứng đắc Tư-đà-hàm
- Tiếp tục tu tập giới định tuệ
- Phát triển thiện căn
2. Thực Hành
- Tu tập Bát Chánh Đạo vi tế
- Quán chiếu Tứ Diệu Đế sâu sắc
- Phát triển Tứ Niệm Xứ miên mật
3. Điều Kiện Chứng Đắc
- Đã đoạn trừ ba kiết sử đầu
- Đoạn trừ dục ái
- Đoạn trừ sân hận
Dấu Hiệu Chứng Đắc
1. Về Tâm
- Tâm thanh tịnh cao
- Không còn dục ái
- Không còn sân hận
2. Về Trí Tuệ
- Thấy rõ chân lý
- Hiểu sâu về vô thường
- Trí tuệ viên mãn
3. Về Đời Sống
- Đạo đức trong sạch
- Không còn tham ái
- An lạc cao
Lợi Ích
1. Đối Với Bản Thân
- Không còn tái sinh cõi dục
- Sinh vào cõi tịnh cư
- Chắc chắn chứng Niết-bàn
2. Đối Với Người Khác
- Làm gương sáng
- Hướng dẫn tu tập
- Lợi lạc chúng sinh
3. Đối Với Đạo Pháp
- Duy trì chánh pháp
- Chứng minh đạo quả
- Truyền bá giáo lý
Kết Luận
A-na-hàm là:
- Quả vị thứ ba
- Bất lai
- Tiến bộ cao trên đường giải thoát
Để chứng đắc cần:
- Tu tập miên mật
- Đoạn trừ dục ái
- Đoạn trừ sân hận