Định Học (Samādhi Sikkhā)

Định Nghĩa từ Kinh Điển

Trong Kinh Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), đức Phật dạy về Định học:

“Này các Tỳ kheo, có ba học pháp này. Thế nào là ba? Tăng thượng giới học, tăng thượng tâm học, tăng thượng tuệ học. Và này các Tỳ kheo, thế nào là tăng thượng tâm học? Ở đây, này các Tỳ kheo, vị Tỳ kheo ly dục, ly pháp bất thiện, chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sinh, có tầm có tứ… chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.”

Ý Nghĩa và Phạm Vi của Định Học

1. Định Nghĩa Tổng Quát

“Định là sự tập trung tâm ý vào một đối tượng…”

Ý Nghĩa

• Tập trung tâm ý
• An trú tâm
• Phát triển nội lực

Phạm Vi

• Tâm ý
• Các trạng thái thiền định
• Các năng lực tâm linh

2. Mục Đích của Định Học

“Định để làm gì? Để thấy như thật…”

Đối Với Cá Nhân

• Làm tâm an tịnh
• Vượt qua phiền não
• Tạo nền tảng cho tuệ

Đối Với Tu Tập

• Phát triển năng lực tâm
• Đạt được các tầng thiền
• Hỗ trợ tuệ giác

Các Loại Thiền Định

1. Thiền Chỉ (Samatha)

“Này các Tỳ kheo, có hai loại thiền này. Thế nào là hai? Thiền chỉ và thiền quán…”

Đặc Điểm

• Tập trung vào một đối tượng
• Làm tâm an tịnh
• Đạt được các tầng thiền

Lợi Ích

• Tâm trở nên an tịnh
• Vượt qua năm triền cái
• Phát triển các tầng thiền

2. Bốn Tầng Thiền Sắc Giới (Rūpajjhāna)

“Vị ấy ly dục, ly pháp bất thiện, chứng và trú Thiền thứ nhất…”

Sơ Thiền

• Có tầm (vitakka)
• Có tứ (vicāra)
• Có hỷ (pīti)
• Có lạc (sukha)
• Có nhất tâm (ekaggatā)

Nhị Thiền

• Không tầm
• Không tứ
• Có hỷ
• Có lạc
• Có nhất tâm

Tam Thiền

• Không tầm
• Không tứ
• Không hỷ
• Có lạc
• Có nhất tâm

Tứ Thiền

• Không tầm
• Không tứ
• Không hỷ
• Không lạc (xả)
• Có nhất tâm

3. Bốn Tầng Thiền Vô Sắc (Arūpajjhāna)

“Vị ấy vượt qua hoàn toàn sắc tưởng…”

Không Vô Biên Xứ

• Vượt qua sắc tưởng
• Tập trung vào không gian vô biên
• “Hư không là vô biên”

Thức Vô Biên Xứ

• Vượt qua không vô biên xứ
• Tập trung vào thức vô biên
• “Thức là vô biên”

Vô Sở Hữu Xứ

• Vượt qua thức vô biên xứ
• Tập trung vào sự không có gì
• “Không có gì cả”

Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ

• Vượt qua vô sở hữu xứ
• Trạng thái vi tế nhất
• “Không phải có tưởng, không phải không có tưởng”

Phương Pháp Tu Tập Định Học

1. Chuẩn Bị

“Này các Tỳ kheo, trước khi ta giác ngộ, khi còn là Bồ-tát, ta suy nghĩ như sau: ‘Hãy để ta phân chia các tư tưởng của ta…’”

Điều Kiện Ngoại Tại

• Nơi yên tĩnh
• Thời gian thích hợp
• Tư thế thoải mái

Điều Kiện Nội Tại

• Giữ giới thanh tịnh
• Thiểu dục tri túc
• Tâm không hối hận

Đối Tượng Thiền Định

• Chọn đề mục phù hợp
• Hiểu rõ phương pháp
• Quyết tâm thực hành

2. Thực Hành

“Vị ấy ngồi kiết già, lưng thẳng, đặt niệm trước mặt…”

Phòng Hộ Các Căn

• Kiểm soát các giác quan
• Không chạy theo cảm xúc
• Duy trì chánh niệm

Đoạn Trừ Năm Triền Cái

• Vượt qua tham dục
• Vượt qua sân hận
• Vượt qua hôn trầm thụy miên
• Vượt qua trạo cử hối quá
• Vượt qua nghi

Phát Triển Các Tầng Thiền

• Tập trung vào đề mục
• Duy trì sự tập trung
• Đi sâu vào trạng thái thiền

3. Duy Trì và Phát Triển

“Vị ấy tu tập niệm giác chi… định giác chi… xả giác chi liên hệ đến viễn ly, ly tham, đoạn diệt, hướng đến từ bỏ…”

Duy Trì Trạng Thái

• Giữ vững chánh niệm
• Không chấp thủ
• Không tự mãn

Phát Triển Sâu Hơn

• Từ thiền chỉ đến thiền quán
• Từ tầng thiền thấp đến cao
• Từ định đến tuệ

Ứng Dụng Trong Đời Sống

• Duy trì chánh niệm
• Sống tỉnh thức
• Áp dụng vào mọi hoạt động

Lợi Ích của Định Học

1. Lợi Ích Trực Tiếp

“Này Ānanda, định thiện đưa đến trí tuệ…”

Tâm Lý

• An lạc nội tâm
• Vượt qua phiền não
• Tâm trở nên nhu nhuyễn

Thân Thể

• Sức khỏe tốt hơn
• Giảm căng thẳng
• Tăng cường năng lượng

Tâm Linh

• Phát triển các tầng thiền
• Đạt được các thần thông
• Tăng cường trí tuệ

2. Lợi Ích Gián Tiếp

“Này các Tỳ kheo, định là nền tảng cho tuệ…”

Hỗ Trợ Giới Học

• Kiểm soát tâm tốt hơn
• Giảm thiểu vi phạm
• Tăng cường đạo đức

Hỗ Trợ Tuệ Học

• Tâm tập trung thấy rõ
• Thấy được thực tướng
• Phát triển tuệ giác

Hướng Đến Giải Thoát

• Đoạn trừ phiền não
• Phát triển giác ngộ
• Hỗ trợ chứng ngộ

Mối Liên Hệ với Giáo Pháp

1. Với Tam Học

• Là phần thứ hai của Tam Học
• Dựa trên nền tảng Giới Học
• Hỗ trợ cho Tuệ Học

2. Với Bát Chánh Đạo

• Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định thuộc về Định học
• Hỗ trợ các chi phần khác
• Tạo điều kiện cho Chánh kiến

3. Với Thất Giác Chi

• Niệm giác chi là nền tảng
• Định giác chi là trực tiếp
• Các giác chi khác hỗ trợ

Những Trở Ngại và Cách Khắc Phục

1. Năm Triền Cái

• Tham dục
• Sân hận
• Hôn trầm thụy miên
• Trạo cử hối quá
• Nghi

2. Nguyên Nhân

• Thiếu chánh niệm
• Thiếu tinh tấn
• Môi trường không thuận lợi

3. Cách Khắc Phục

• Phát triển chánh niệm
• Tăng cường tinh tấn
• Áp dụng phương pháp đối trị

Kết Luận

Định Học là:

• Phương pháp an trú tâm
• Nền tảng phát triển tuệ
• Con đường đến giải thoát

Để thực hành Định Học hiệu quả cần:

• Nền tảng giới hạnh
• Phương pháp đúng đắn
• Kiên trì thực hành