Tư-đà-hàm là gì?

Tư-đà-hàm (Pali: Sakadāgāmī), dịch là Nhất Lai, nghĩa là “người trở lại một lần nữa”. Đây là quả vị Thánh thứ hai trong bốn quả vị giải thoát.

Một vị Tư-đà-hàm là một vị Thánh Tu-đà-hoàn đã tiếp tục tu tập và làm cho hai kiết sử kế tiếp là Tham Dục (Kāmacchanda) và Sân Hận (Vyāpāda) trở nên suy yếu, mỏng manh.

Vị ấy được gọi là “Nhất Lai” vì nếu không chứng đắc các quả vị cao hơn trong kiếp hiện tại, vị ấy sẽ chỉ tái sinh trở lại cõi Dục (thường là cõi người) thêm một lần nữa để rồi chấm dứt hoàn toàn khổ đau.

Trạng thái các Kiết Sử

• 3 kiết sử đầu (Thân kiến, Hoài nghi, Giới cấm thủ): Đã được đoạn trừ hoàn toàn ở quả vị Tu-đà-hoàn.
• 2 kiết sử kế (Tham dục, Sân hận): Được làm cho suy yếu đáng kể, nhưng chưa được đoạn trừ hoàn toàn. Chúng chỉ còn khởi lên một cách yếu ớt, không còn đủ sức chi phối tâm và tạo ra các ác nghiệp.
• 5 thượng phần kiết sử: Vẫn còn nguyên.

Con Đường Tu Tập

Con đường từ Tu-đà-hoàn lên Tư-đà-hàm là một quá trình làm tinh tế tâm, tiếp tục thực hành con đường Bát Chánh Đạo để làm giảm nhẹ các phiền não thô.

Bước 1: Nền tảng của Tu-đà-hoàn

• Hành giả đã là một vị Thánh Tu-đà-hoàn, có Chánh Kiến bất động, có niềm tin không lay chuyển vào Tam Bảo.
• Vị ấy tiếp tục sống trong giới luật trong sạch và thực hành con đường đã thấy.

Bước 2: Tu tập để làm suy yếu Tham và Sân

Trọng tâm của giai đoạn này là nhận diện và làm giảm nhẹ hai phiền não chính còn lại ở cõi Dục.

1. Quán Bất Tịnh (Asubha-bhāvanā) để đối trị Tham Dục:
   • Hành giả thực hành quán chiếu về 32 thể trược trong thân, hoặc quán tử thi.
   • Mục đích là để thấy rõ bản chất không trong sạch, không đáng để tham đắm của thân thể, từ đó làm giảm nhẹ sự ham muốn nhục dục.
2. Tu Tâm Từ (Mettā-bhāvanā) để đối trị Sân Hận:
   • Hành giả thực hành thiền rải tâm từ, mong cho tất cả chúng sinh được an lạc.
   • Bằng cách phát triển tình thương vô điều kiện, tâm sân hận, bất mãn, khó chịu sẽ dần dần được xoa dịu và làm cho suy yếu.
3. Tiếp tục Thiền Quán (Vipassanā):
   • Vị ấy tiếp tục quán chiếu sự vô thường, khổ, vô ngã của ngũ uẩn.
   • Khi tham hoặc sân khởi lên, vị ấy dùng chánh niệm để nhận biết chúng ngay lập tức. Thay vì đồng hóa với chúng, vị ấy quan sát chúng như những hiện tượng của tâm, thấy rõ sự sinh diệt của chúng.
   • Sự quan sát khách quan này làm cho năng lượng của tham và sân yếu dần đi theo thời gian.

Bước 3: Chứng đắc

• Không có một “sát-na đốn ngộ” rõ ràng như khi chứng quả Tu-đà-hoàn. Thay vào đó, đây là một quá trình làm suy yếu dần dần.
• Khi tham và sân đã trở nên cực kỳ mỏng manh, không còn khả năng chi phối, vị ấy được xem là đã đạt đến quả vị Tư-đà-hàm.
• Trạng thái tâm của vị Tư-đà-hàm an tịnh và trong sạch hơn vị Tu-đà-hoàn một cách rõ rệt.

Con đường này đòi hỏi sự tinh tấn và kiên trì, tiếp tục áp dụng những gì đã thấy biết ở quả vị đầu tiên để thanh lọc những tầng phiền não thô hơn, chuẩn bị cho bước nhảy vọt tiếp theo là đoạn trừ chúng hoàn toàn để chứng quả A-na-hàm.