A-na-hàm là gì?

A-na-hàm (Pali: Anāgāmī), dịch là Bất Lai, nghĩa là “người không trở lại”. Đây là quả vị Thánh thứ ba trong bốn quả vị giải thoát.

Một vị A-na-hàm là người đã đoạn trừ hoàn toàn năm hạ phần kiết sử (orambhāgiyāni saṃyojanāni), là những sợi dây trói buộc chúng sinh vào cõi Dục (Kāmaloka).

Do đã đoạn tận mọi tham ái và sân hận liên quan đến cõi Dục, vị A-na-hàm sẽ không bao giờ tái sinh trở lại cõi Dục nữa. Sau khi thân hoại mạng chung, vị ấy sẽ hóa sinh vào các cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa) trong Sắc giới, và tại đó sẽ chứng đắc Niết Bàn, không bao giờ trở lại.

Năm Hạ Phần Kiết Sử được Đoạn Trừ

1. Thân Kiến (Sakkāya-diṭṭhi): (Đã đoạn trừ ở quả vị Tu-đà-hoàn)
2. Hoài Nghi (Vicikicchā): (Đã đoạn trừ ở quả vị Tu-đà-hoàn)
3. Giới Cấm Thủ (Sīlabbata-parāmāsa): (Đã đoạn trừ ở quả vị Tu-đà-hoàn)
4. Tham Dục (Kāmacchanda): Sự ham muốn đối với các đối tượng của năm giác quan.
5. Sân Hận (Vyāpāda): Sự bất mãn, ác ý, thù hận.

Con Đường Tu Tập

Con đường từ Tư-đà-hàm lên A-na-hàm là một bước tiến quyết định, đòi hỏi sự nỗ lực mạnh mẽ để nhổ tận gốc rễ của Tham Dục và Sân Hận.

Bước 1: Nền tảng của các quả vị trước

• Hành giả đã là một vị Thánh, ít nhất là Tu-đà-hoàn, đã có Chánh Kiến vững chắc.
• Vị ấy tiếp tục con đường tu tập Bát Chánh Đạo với sự tinh tấn không ngừng nghỉ.

Bước 2: Tu tập chuyên sâu để Đoạn trừ Tham và Sân

Giai đoạn này tập trung vào việc sử dụng các pháp môn một cách triệt để hơn để đoạn trừ hoàn toàn gốc rễ của hai phiền não này.

1. Phát triển Thiền Định (Samatha) lên mức độ cao:
   • Việc chứng đắc các tầng thiền Sắc giới (đặc biệt là Tứ Thiền) là một công cụ cực kỳ hữu hiệu.
   • Khi an trú trong hỷ lạc của thiền định, tâm sẽ tự động không còn hứng thú với các dục lạc thô thiển của thế gian. Trạng thái an lạc cao thượng của thiền sẽ thay thế và làm cho tham dục không còn đất sống.
   • Một tâm định tĩnh trong Tứ Thiền, với chi thiền Xả (Upekkhā) mạnh mẽ, sẽ không còn bị dao động bởi các đối tượng gây ra sân hận.
2. Phát triển Thiền Quán (Vipassanā) một cách sâu sắc:
   • Quán Bất Tịnh (Asubha): Tiếp tục quán chiếu sâu sắc hơn nữa về sự không trong sạch của thân thể để nhổ tận gốc rễ của tham ái nhục dục.
   • Tu Tâm Từ (Mettā): Phát triển tâm từ đến mức vô lượng, biến nó thành một trạng thái thường trực của tâm để gốc rễ của sân hận không thể tồn tại.
   • Quán Vô thường, Khổ, Vô ngã: Quán chiếu một cách triệt để rằng tất cả các đối tượng của tham ái và nguyên nhân của sân hận đều là vô thường, khổ và vô ngã. Khi trí tuệ thấy rõ điều này, sự bám víu sẽ tự động được buông bỏ.

Bước 3: Đốn ngộ và Chứng đắc

• Tương tự như khi chứng quả Tu-đà-hoàn, sẽ có một sát-na Đạo Tuệ của bậc A-na-hàm phát sinh.
• Sát-na tâm này có năng lực cắt đứt hoàn toàn hai kiết sử Tham Dục và Sân Hận.
• Ngay sau đó là các sát-na Quả Tuệ, trải nghiệm sự an lạc của việc giải thoát khỏi năm sợi dây trói buộc vào cõi Dục.

Sau khoảnh khắc này, hành giả đã trở thành một vị Thánh A-na-hàm. Tâm của vị ấy hoàn toàn thanh tịnh, không còn bị chi phối bởi bất kỳ ham muốn hay sự bất mãn nào liên quan đến thế giới giác quan. Vị ấy sống trong một trạng thái an lạc và bình yên sâu sắc, chờ ngày nhập Niết Bàn từ các cõi trời Tịnh Cư.